ارز فیات چیست؟ و چه تفاوتی با ارز دیجیتال دارد؟

در حال حاضر پول به عنوان هسته اصلی هر اقتصادی به شمار می‌رود. هر پولی که در اقتصاد یک کشور در حال گردش است به عنوان پول فیات شناخته می‌شود. به عبارت ساده‎‌تر ارز فیات همان اسکناس کاغذی است که ارزش ذاتی ندارد و هیچ پشتوانه فیزیکی برای آن در نظر گرفته نشده است. اما جای سوال اینجاست که چه عواملی باعث ارزشمند شدن آن می‌شود؟ و آیا ارز دیجیتال خواهد توانست جای ارز فیات را بگیرد و مهم‌ترین تفاوت‌های میان آنها چیست؟ که در ادامه مطلب به آنها خواهیم پرداخت.

ارز فیات چیست؟

ارز فیات یک ارز قانونی است مانند دلار آمریکا، که ارزش خود را از سوی دولت صادر کننده‌اش به دست می‌آورد. از این‌رو می‌توان آن را با کالای فیزیکی معاوضه کرد. قدرت اقتصادی هر کشوری ارزش پول فیات آن را تعیین می‌کند. تمامی کشورهای جهان از پول فیات برای خرید کالا، خدمات، سرمایه‌گذاری و پس‌انداز استفاده می‌کنند. همچنین ارز فیات در ارزش‌گذاری مناقصه‌های قانونی می‌تواند جایگزین مناسبی برای طلا و سایر سیستم‌های مبادلاتی مبتنی بر کالا باشد.

در گذشته به باور بسیاری از مردم تمامی ارزها و پول‌های جهان دارای پشتوانه‌ای از طلا، نقره و یا هر چیز با ارزش دیگری بودند. اما در حال حاضر چنین باوری منطقی به نظر نمی‌رسد. بلکه ارزش ارز فیات از طرف دولت صادر کننده تامین می‌شود. همچنین میزان عرضه و تقاضا و ثبات اقتصادی هر کشوری نیز به عنوان عوامل تعیین کننده‌ دیگر در این امر تاثیرگذار خواهند بود.

ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال شکل خاصی از پول دیجیتال است که بر پایه علم رمزنگاری ساخته شده‌است. بسیاری از ارزهای دیجیتال با هدف غیرمتمرکز بودن، شفافیت و تغییر ناپذیر بودن از اکوسیستمی به نام بلاک‌چین استفاده می‌کنند. منظور ما از غیرمتمرکز بودن این است که هیچ نهاد یا سازمانی نمی‌تواند آن را کنترل کند.

تاریخچه پول فیات

ارز فیات قرن‌ها پیش در کشور چین به وجود آمد زمانی که استان سیچوان تصمیم گرفت از پول کاغذی در قرن 11 برای تبادلات اقتصادی خود استفاده کند. در مراحل اولیه پیدایش پول کاغذی، امکان تبادل آن با ابریشم، طلا و یا نقره فراهم بود. چنین سیستم ارزی در قرن 13 با روی کارآمدن قوبلای خان فراگیر شد. اما توزیع بی‌حد و حصر آن در همان دوران به ایجاد ابر تورمی در اقتصاد این کشور منجر گردید و در نهایت به سقوط امپراتوری ختم.

پول فیات در قرن 17 در کشورهایی مانند سوئد، هلند، اسپانیا نیز مورد استفاده قرار گرفت. البته این سیستم در کشور سوئد نیز با شکست مواجه شد و دولت این کشور به ناگزیر نقره را به عنوان جایگزین پول فیات معرفی کرد. دو قرن بعد در کشور فرانسه و مستعمرات 13گانه آن در آمریکای شمالی از سیستم پول فیات استفاده شد.

ارز فیات چگونه کار می‌کند؟

مهم‌ترین عاملی که باعث ارزشمند شدن ارز فیات می‌شود قدرت کشوری است که آن را چاپ و عرضه می‌کند. از طرف دیگر پذیرش آن ارز توسط طرف قرارداد نیز در این امر تاثیرگذار است. به عنوان مثال، زمانی که مردم، یک ارز مانند دلار را مورد پذیرش قرار می‌دهند و در تبادلات خود از آن استفاده می‌کنند آن پول فیات ارزشمند می‌شود. در نتیجه چنانچه مردم به هر دلیلی اعتقاد و اعتماد خود را نسبت به یک پول فیات از دست بدهند دیگر آن ارز هیچ ارزشی نخواهد داشت.

اما در مورد پول‌هایی که دارای پشتوانه کالایی هستند چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. بنابراین اگر روزی مردم به این نتیجه برسند که دلار در تبادلات مالی ارزش چندانی ندارد در قراردادهای تجاری خود آن را کاهش و به تدریج از چرخه مالی حذف خواهند کرد.

باید توجه داشت، اگر هر دولتی در سیاست‌های پولی تصمیمات نادرستی اتخاذ کند به طور مستقیم باعث کاهش ارزش پول فیات کشور خود خواهد شد.

پول فیات در مقایسه با پول کالایی

بسیاری از کارشناسان اقتصادی اظهارنظرهای مختلفی در رابطه با پول فیات ارائه داده‌اند که اظهار نظرهای هیچ کدام را نمی‌توان به طور کامل مورد تایید قرار داد. اما برخی از مزایا و معایب آن را چنین می‌توان برشمرد:

• هزینه: انتشار پول فیات نسبت به پول کالایی هزینه کمتری دارد و بسیار مقرن به صرفه است.
• کمبود منابع: یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که متوجه پول‌های کالایی است. در هر صورت اقتصاد هر کشوری در حال طی روند توسعه است و بدین ترتیب امکان تامین طلا و یا سایر کالاهای با ارزش به عنوان پشتوانه آن امکان‌پذیر نیست. در نتیجه امکان کمبود منابع برای آن وجود دارد. از طرف دیگر نگهداری چنین حجم عظیمی از کالاهای با ارزش عقلانی به نظر نمی‌رسد.
• انعطاف‌پذیری: پول‌های فیات میزان انعطاف‌پذیری اقتصادی را در شرایط مختلف فراهم می‌کند در صورتی که پول‌های کالایی چنین ویژگی ندارند.
• بالا بودن هزینه نگهداری: نگهداری پول‌های کاغذی هزینه بسیار بالایی دارد. چنین کالایی به عنوان پشتوانه ارزی یک کشور به شمار می‌رود و حفاظت از آن به عنوان یک مسئله حیاتی به‌شمار می‌رود.

مقایسه ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال

یکی از مهم‌ترین وجوه اشتراک بین ارزهای دیجیتال و ارزهای فیات، نداشتن پشتوانه است. اما تفاوتی که بین ارزهای دیجیتال و پول‌های فیات وجود دارد این است که پول‌های فیات توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی پشتیبانی می‌شوند و هر نوع تصمیمی از سوی آنها می‌تواند بر ارزش این پول‌ها تاثیر بگذارد. اما در ارزهای دیجیتال هیچ نهادی بر روی آنها کنترلی ندارد و به عبارت دیگر غیرمتمرکز هستند.

همچنین عرضه بسیاری از ارزهای دیجیتال محدود است و به هیچ عنوان نمی‌توان تعداد انتشار آنها را افزایش داد. به عبارت دیگر عرضه آنها براساس الگوریتم خاصی صورت می‌گیرد که امکان تغییر در تعداد عرضه آن وجود ندارد. در صورتی که در پول فیات وضعیت اینطور نیست و هر زمانی که شرایط اقتصادی مقتضی نماید بانک مرکزی می‌تواند ارز فیات منتشر کند.

همچنین ارزهای دیجیتال محدود جغرافیایی ندارند و به عبارت دیگر بدون مرز هستند و هر گونه تراکنشی به صورت غیرقابل بازگشت است در صورتی که ارزهای فیات دارای محدود جغرافیایی هستند و هر دولتی می‌تواند مانع از دسترسی ارز خود به دیگران شود.

ارزهای دیجیتال به عنوان یک پدیده اقتصادی نوظهور هستند که نوسانات بسیار بالایی را تجربه می‌کنند از این رو به این زودی امکان جایگزین کردن آنها با پول فیات وجود ندارد. در نتیجه اگر ارز دیجیتال بخواهد جایگزینی برای پول‌های فیات باشد باید به نوعی ثبات قیمتی دست یابد.

آیا ارز دیجیتال می‌تواند جایگزین پول فیات شود؟

بعد از اینکه ارز دیجیتال در سال 2009 وارد بازار مالی شد شاهد رشد بسیار سریعی در این حوزه بودیم و بسیاری از سرمایه‌گذاران آن را به عنوان راهی برای کسب سود و ذخیره ارزش مورد تایید قرار دادند.

به عنوان مثال اتریوم را در نظر بگیرید که نه تنها دارای ارز دیجیتال است بلکه از اکوسیستم آن می‌توان برای موارد کاربردی متعددی استفاده کرد. به دلیل قابلیت برنامه‌ریزی و تطبیق‌پذیری آن، بسیاری از کسب وکارها و کارآفرینان از آن برای ساخت محصولات، فناوری‌ها و خدمات جدید استفاده می‌کنند.

ارزهای دیجیتال در شرایط فعلی دارای نکات مثبت و منفی بسیار زیادی هستند. از نکات مثبت آنها می‌توان به عدم وابستگی به هیچ نهاد و یا سازمانی اشاره کرد. اما اگر از بعد منفی به این صنعت نگاه کنیم، در مورد پول‌های فیات بانک‌های مرکزی می‌توانند با اتخاذ سیاست‌های پولی مواردی مانند کنترل تورم، ایجاد اشتغال و بازار آزاد را تحت تاثیر قرار دهند. در صورتی که ارزهای دیجیتال فاقد چنین کارآیی هستند.

جمع‌بندی

در حال حاضر پول فیات به عنوان اصلی‌ترین ابزار برای هر گونه نقل و انتقال مالی و خرید محصولات و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارزش آن نیز وابسته به دولت مرکزی و رغبتی که جامعه به پذیرش آن دارند، است. اما ارزهای دیجیتال به هیچ نهاد و سازمانی وابستگی ندارند و در ارزش‌گذاری آنها نیز میزان عرضه و تقاضا تعیین‌کننده است.

با وجود اینکه نقش ارزهای فیات قابل مقایسه با ارزهای دیجیتال نیست اما به تدریج توانسته است بخشی از توجهات جوامع مختلف را به خود جلب کند. این احتمال هم وجود دارد که در آینده ارزهای دیجیتال نقش پررنگ‌تری را در اقتصاد هر کشوری بر عهده بگیرند.