عرضه اولیه صرافی (Initial Exchange Offering) چیست؟

عرضه اولیه صرافی (Initial Exchange Offering) به عرضه اولیه توکن‌ها بر بستر یک صرافی ارز دیجیتال اشاره دارد. این فرایند معمولا به عنوان IEO شناخته می‌شود و مدیریت آن توسط یک صرافی ارز دیجیتال انجام می‌گیرد. عرضه اولیه صرافی برخلاف عرضه اولیه سکه (ICO) است که در آن مدیریت عرضه سکه‌ها مستقیما بر عهده تیم توسعه دهنده پروژه قرار دارد. عرضه اولیه صرافی با هدف جمع‌آوری سرمایه در ازای فروش توکن‌ها و توسط یک صرافی ارز دیجیتال به نمایندگی از یک استارتاپ صورت می‌گیرد.

همانطور که اشاره شد، توکن ها در عرضه اولیه صرافی بر روی پلتفرم یک صرافی ارز دیجیتال به فروش می‌رسند، از این رو، صرافی در ازای لیست کردن توکن به فهرست خود، مبلغی به عنوان کارمزد از صادرکنندگان توکن دریافت می‌کند. همچنین درصدی از عواید فروش توکن نیز به صرافی تعلق می‌گیرد. در مقابل، بلافاصله پس از اینکه فرایند فروش توکن‌ها طی عرضه اولیه صرافی به پایان رسید، توکن‌های به فروش رفته در صرافی لیست می‌شوند.

اعطای درصدی از فروش توکن‌ها به صرافی، انگیزه کافی برای همکاری در فعالیت‌های بازاریابی و تبلیغات را تامین می‌کند. افراد مشارکت‌کننده در عرضه اولیه صرافی، وجوه خود را به صورت مستقیم به آدرس استارتاپ ارسال نمی‌کنند، بلکه با ایجاد یک حساب کاربری در صرافی برگزارکننده IEO، با استفاده از ارزهایی که در کیف پول خود موجود دارند، توکن‌ها را خریداری می‌کنند. استفاده از این روش برای عرضه اولیه می‌تواند تا حد زیادی نگرانی‌های ناشی از کلاهبرداری بودن پروژه‌های حوزه کریپتو را برطرف سازد.

صرافی‌هایی که دارای پلتفرم IEO هستند

با پیشتازی صرافی بایننس برای میزبانی از IEO، بسیاری دیگر از صرافی‌های ارز دیجیتال نیز اقدام به پذیرش IEO کرده‌اند. عرضه اولیه صرافی در بایننس با استفاده از پلتفرم اختصاصی بایننس لانچ‌ پد (Binance Launchpad) صورت می‌گیرد.

پروژه بیت تورنت (BitTorrent) که در ژانویه سال 2019 توسط ترون خریداری شد، توکن‌های خود را با استفاده از پلتفرم لانچ‌پد صرافی بایننس به فروش رساند. طی این عرضه تنها در عرض 15 دقیقه 7.2 میلیون دلار سرمایه جذب شد و پروژه توانست به هاردکپ (حداکثر سرمایه) خود برسد. رسیدن به هاردکپ در کمتر از 15 دقیقه برای یک استارتاپ رویایی است. این در حالی است که دومین پروژه IEO‌ای که در لانچ‌پد بایننس به فروش گذاشته شد، پروژه‌ای تحت عنوان Fatch بود که تنها در 22 ثانیه توانست به سقف فروش خود که 6 میلیون بود، برسد.

با درخشش لانچ‌پد بایننس، اشتیاق صرافی‌های بزرگ دیگر نیز برای توسعه پلتفرم‌های اختصاصی IEO افزایش یافت. از جمله این صرافی‌ها و پلتفرم‌های اختصاصی آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیت‌مکس (Bitmax) پلتفرم بیتمکس لانچ‌پد، صرافی کوکوین (KuCoin) پلتفرم KuCoin Spotlight، صرافی اوکی اکسچنج (OkExchange) پلتفرم OkEx، و صرافی هابی (Huobi) پلتفرم Huobi Prime.

ICO و IEO چه تفاوتی دارند؟

عرضه اولیه سکه و عرض اولیه صرافی دارای تفاوت‌هایی به لحاظ پلتفرم جمع‌سپاری، واسط جمع‌سپاری، مدیریت قرارداد هوشمند، الزامات شناسایی مشتری (KYC) و ضدپولشویی (AML)، بودجه موردنیاز برای بازاریابی، احراز صلاحیت استارتاپ و زمان لیست شدن در صرافی هستند که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم:

پلتفرم جمع‌سپاری

جمع‌سپاری در عرضه اولیه سکه (ICO) توسط تیم توسعه‌دهنده اصلی توکن و از طریق وب سایت رسمی استارتاپ صورت می‌گیرد. اما جمع‌سپاری در عرضه اولیه صرافی (IEO)، روی پلتفرم صرافی انجام می‌شود.

مدیریت قرارداد هوشمند و اجرای عملیات جمع‌سپاری

مدیریت قرارداد هوشمند و اجرای عملیات جمع‌سپاری در عرضه اولیه سکه، بر عهده توسعه‌دهندگان پروژه است. اما انجام چنین اموری در عرضه اولیه صرافی جزء وظایف صرافی تعریف می‌شود و دلیل آن به مسئولیتی که صرافی در ازای پرداخت توکن به کاربرانش دارد، بر می‌گردد.

سیاست‌های شناسایی مشتری و ضدپولشویی

انجام الزامات شناسایی مشتری و ضد پولشویی در عرضه اولیه سکه، می‌تواند بسته به نوع پروژه متغییر باشد. بدین معنی که ممکن است در پروژه‌ای شرکت‌کنندگان برای مشارکت در یک ICO، ملزم به ارائه مدارک هویتی خود باشند، با این حال، ممکن است در پروژه‌ای دیگر چنین الزامی وجود نداشته باشد. اما در عرضه اولیه صرافی، به این دلیل که چنین سیاست‌هایی برای ایجاد حساب در خود صرافی اتخاذ می‌شوند، برای مشارکت در پروژه نیاز به ارائه مدارک شناسایی نیست.

بودجه بازاریابی

در عرضه اولیه سکه، تمام هزینه‌های بازاریابی و تبلیغات برای پروژه را خود تیم توسعه دهنده بر عهده دارد و آنها برای پیشبرد و عرضه موفقیت‌آمیز سکه‌ها، ناگزیر از صرف هزینه‌های سنگین هستند. اما در عرضه اولیه صرافی، خود صرافی متعهد به بازاریابی و انجام اقدامات لازم برای تبلیغات توکن‌ها خواهد بود.

احراز صلاحیت استارتاپ

احراز صلاحیت استارتاپ با هدف کاهش میزان ریسک کلاهبرداری در پروژه‌ها انجام می‌شود. فرایند عرضه اولیه سکه (ICO) فاقد هر گونه محدودیتی بوده و همه افراد می‌توانند برگزارکننده یک ICO باشند. اما در IEO، صرافی نخست، پروژه را مورد بررسی قرار می‌دهد، سپس بعد از انجام مراحل احراز هویت، اقدام به صدور مجوز جمع‌سپاری روی پلتفرم می‌کند.

لیست شدن در صرافی

در عرضه اولیه سکه، بعد از پایان جمع‌سپاری، اقدامی برای لیست شدن توکن‌ها صورت نمی‌گیرد. اما در عرضه اولیه صرافی، پس از اتمام جمع‌سپاری، توکن‌های صادر شده در صرافی لیست می‌شوند.

IEO چه مزایا و معایبی دارد؟

عرضه اولیه صرافی نیز همانند هر طرحی می تواند دارای مزایا و معایبی باشد که در ادامه به ذکر و شرح آنها خواهیم پرداخت:

مزایای عرضه اولیه صرافی

افزایش اعتماد و کاهش ریسک کلاهبرداری

اعتماد یکی از مزایای قابل توجه IEO است. به این دلیل که کار جمع‌آوری سرمایه روی پلتفرم یک صرافی انجام می‌شود و هر پروژه‌ای که درصدد جمع‌آوری سرمایه باشد توسط صرافی به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد، از این رو جذب سرمایه از این طریق برای هر پروژه‌ای مقدور نیست و وجود مجموعه‌ای از شاخصه‌های کیفی برای این کار الزامی است. صرافی‌ها به منظور محافظت از اعتبار و نام خود، پروژه‌ها را به همراه سایر جوانب آنها مورد بررسی قرار می‌دهند. این موضوع در پیشبرد اهداف سرمایه‌گذارانی که درصدد مشارکت در جمع‌سپاری هستند موثر بوده و به جلب اعتماد بیشتر آنها کمک می‌کند. از طریق عرضه اولیه صرافی، می‌توان به ماهیت کلاهبردارانه و مشکوک پروژه‌ها پی برد.

برای مثال، می‌توان به لغو برگزاری IEO پروژه Raid توسط صرافی بیترکس (Bittrex) اشاره کرد. این در حالی بود که تنها چند ساعت تا زمان پیش فروش اولیه باقی بود. بیترکس طی اعلامیه‌ای اعلام داشت که حاضر به همکاری با پروژه نبوده و برگزاری IEO را لغو کرد. قطع همکاری پروژه Raid با شرکت تحلیل داده‌های بازی‌های اینترنتی OP.GG دلیل این اقدام صرافی بیترکس اعلام شد. بیترکس ادامه این همکاری را عامل مهمی در موفقیت پروژه می‌دانست و معتقد بود که قطع این همکاری می‌تواند باعث نارضایتی کاربران صرافی شود.

سهولت

استفاده از فرایند عرضه اولیه صرافی می‌تواند برای استارتاپ‌هایی که درصدد صدور توکن به منظور جذب سرمایه هستند، سودمند باشد. زیرا این فرایند می‌تواند نسبت به عرضه اولیه سکه (ICO) ایمن‌تر و بی‌نقص‌تر باشد. در حالی که درصدی از فروش توکن‌ها همراه با مقداری کارمزد برای برگزاری IEO به صرافی تعلق می‌گیرد، اما در مقابل فرایند دشوار و هزینه‌بر بازاریابی در ICO، تماما توسط صرافی انجام می‌شود. از این رو، هزینه‌ای که برای برگزاری IEO توسط صرافی صرف می‌گردد، بسیار کمتر از هزینه‌ای است که بایستی در ICO صرف می‌شد. از سویی، پایگاه مشتریان ثابت صرافی می‌تواند در جلب توجه سرمایه‌گذاران به پروژه تاثیرگذار باشد.

امنیت

در فرایند فروش توکن‌ها، امنیت یکی از مباحث بسیار حائز اهمیت است. موارد مختلفی بوده که با هک سایت فروش و دستکاری آدرس کیف پول‌های پروژه، مبالغ سرمایه‌گذاران به آدرس دیگری ارسال شده و هیچ توکنی به شرکت کنندگان در پروژه تعلق نگرفته است. عرضه اولیه صرافی به لحاظ امنیتی بسیار ایمن است، زیرا مدیریت قرارداد هوشمند مربوط به فروش توکن‌ها به عهده خود صرافی است. همچنین صرافی‌ها متعهد به انجام فرایندهای شناسایی مشتری (KYC) و ضد پولشویی هستند.

لیست شدن توکن

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، یکی از مفاد معامله در عرضه اولیه صرفی، لیست شدن توکن در صرافی است. اغلب توکن‌های مربوط به استارتاپ بعد از برگزاری IEO در صرافی لیست می‌شوند.

معایب

محدودیت

احتمالا فرایند عرضه اولیه صرافی، صرفا به یک صرافی محدود می‌شود و این می‌تواند برای سرمایه‌گذاران فاقد حساب کاربری در آن صرافی مشکل‌ساز باشد، بویژه کاربران کشورهایی که ایجاد حساب کاربری برای آنها در آن صرافی به هر دلیلی ممنوع است.

هزینه لیست شدن

در حالی که قطعا عرضه اولیه صرافی را می‌توان روشی ایمن‌تر و بهینه‌تر نسبت به عرضه اولیه سکه به شمار آورد، با این حال، ممکن است فرایند فروش توکن‌ها و پرداخت کارمزد صرافی برای استارتاپ‌ها هزینه‌بر باشد.

تمرکز

عرضه اولیه صرافی به این دلیل که طی آن ممکن است شرکت‌کنندگان با محدودیت‌هایی روبرو شوند، دارای مشکلی بنیادی است، از این جهت که درصد بالایی از کوین‌ها در دست عده‌ای محدودی خواهند بود و این می‌تواند بعدها دستکاری در قیمت‌ها را در پی داشته باشد.

نقطه شکست

جمع‌آوری سرمایه به صورت عرضه اولیه صرافی می‌تواند نقطه شکست دیگری در فرایند فروش توکن‌ها ایجاد کند. بدین شکل که در صورت بروز هر گونه مشکلی در صرافی یا در موراد لغو همکاری، فرایند فروش توکن‌ها متوقف خواهد شد.

سلب مالکیت

در یک صرافی متمرکز، کاربران مالکیت کلیدهای خصوصی خود را ندارند و انتقال دارایی معمولا در بیشتر صرافی‌ها داخل پلفترم صرافی صورت می‌گیرد. این در مواقع عرضه اولیه توکن‌ها می‌تواند به این معنی باشد که سرمایه‌گذار، خود مالک توکن‌هایش نیست.

افزایش تقاضای مصنوعی

در اغلب صرافی‌ها، کاربران ملزم به شرکت در IEO تنها با ارز دیجیتال خود صرافی هستند، همانند صرافی بایننس. این امر می‌تواند منجر به افزایش تقاضا برای ارز دیجیتال صرافی شده و در نتیجه به افزایش شدید قیمت آن بیانجامد. در مورد بایننس کوین، این مورد به عنوان یک عامل اصلی افزایش قیمت محسوب می‌شود.

چگونه می‌توان در یک IEO شرکت نمود؟

عرضه اولیه صرافی در جامعه ارزهای دیجیتال به عنوان یک مبحث نسبتا جدید شناخته می‌شود. به همین دلیل می‌توان به راحتی چنین پروژه‌هایی را پیدا کرد. پس از اینکه پروژه مورد نظر خود را پیدا کردید، بایستی صرافی‌ای که میزبانی جمع‌سپاری را بر عهده دارد، پیدا کنید. در مرحله بعد، یک حساب کاربری در صرافی مورد نظر ایجاد می‌کنید و فرایندهای شناسایی مشتری و ضد پولشویی را کامل می‌کنید. سپس منتظر می‌مانید تا اعتبار حساب شما تایید شود. شرکت در طرح‌های جمع‌سپاری برای کاربران ایرانی به دلیل تحریم‌ها تقریبا غیرممکن است. به این دلیل که شرکت در این طرح‌ها، نیازمند احراز هویت کامل است و از آنجایی که اکثر صرافی‌های به نام از کاربران ایرانی پشتیبانی نمی‌کنند، امکان شرکت کاربران ایرانی در چنین طرحی‌هایی منتفی است.

می‌توان IEO را نسل بعدی ICO قلمداد کرد؟

همانطور که شاید بدانید، عرضه اولیه سکه (ICO) باعث ایجاد تحولی عظیم در متدهای جمع‌آوری سرمایه در پروژه‌های ارز دیجیتال گردید. عرضه اولیه سکه طی سال‌های 2017 و 2018 رواج پیدا کرده و همزمان جامعه ارزهای دیجیتال نیز با گسترش روزافزونی مواجه شد. با این حال، در حال حاضر IEO، به عنوان پرچم‌دار جمع‌سپاری در حوزه ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود.

غالب پروژه‌هایی که با روش ICO، اقدام به جذب سرمایه کردند، طرح‌هایی کلاهبردارانه بودند که سرمایه شرکت‌کنندگان را غارت کردند. در پی چنین جریاناتی بود که ICO‌ها توسط بسیاری از نهادهای مالی در کشورهای بزرگی همچون چین، ممنوع اعلام شد. حتی زمانی برگزاری ICO‌ها مترادف با کلاهبرداری و تقلب بود و نگاه سرمایه‌گذاران به این طرح‌ها توأم با ترس از دست دادن (FOMO) بود.

همین دلایل باعث شد تا تب عرضه اولیه سکه در سال‌های 2018 تا 2019 به شدت فروکش کند و اینگونه حتی پروژه‌های واقعی با چشم‌انداز موفقیت‌آمیز نیز برای جذب سرمایه و برگزاری ICO با مشکلاتی مواجه بودند.

عرضه اولیه صرافی با کاهش استقبال از ICO‌ها به عنوان روشی مورد اعتماد، ایمن و شفاف مورد پذیرش سرمایه‌گذاران قرار گرفت و استارتاپ‌ها با استفاده از آن توانستند در مدت زمانی بسیار اندک سرمایه‌ کلانی را جمع‌آوری کنند.

اما این متد نیز به دلیل مشکلاتی مانند محدود کردن سرمایه‌گذاران در راستای عمل به سیاست‌های خود یعنی فرایندهای شناسایی مشتری و ضدپولشویی و سلب مالکیت واقعی از سرمایه‌گذاران و استفاده از یک پلتفرم واسطه‌ای با ایده‌آل خود فاصله زیادی دارد. بنابراین این گذر زمان و اجماع سرمایه‌گذاران است که مشخص خواهد کرد، آیا می‌توان از این مدل به عنوان نسل بعدی ICO یاد کرد یا نه.